Chật chội, tù túng, lầy lội và hiểm nguy – đó là những tính từ dùng để miêu tả cuộc sống của những con người bên miệng “hà bá” trên sông Sài Gòn… Ở đâu đó tại một Sài Gòn tồn tại những nơi tồi tàn, ẩm thấp đang “quấn lấy” những con người bên dòng sông đen ngòm, tăm tối. Cuộc sống được chính những người dân bên dưới gầm cầu Chánh Hưng, quận 8 miêu tả tuổi thơ của họ gói gọn bên dòng sông đèn ngòm ngập ngụa rác thải. Phải đối mặt với mầm bệnh từ việc hít thở và sinh hoạt bên dòng sông đen ngòm, ô nhiễm bốc mùi hôi thối, họ thường chọn những công việc không mấy liên quan đến sông nước như bán vé số, lượm ve chai, lột vỏ tôm,… để mưu sinh. Và những gia đình có thuyền bán chuối trên sông lại được xem là gia đình “khá khẩm” của xóm nghèo này. Hầu hết những hộ dân ở đây đều là dân nhập cư. Từ nhiều năm trước dọc hai bên bờ sông chỉ thấp thoáng những túp lều lụp xụp được che tạm để sống qua ngày, thì nay khi đứng từ trên cầu Chánh Hưng nhìn xuống ta không khỏi giật mình vì những căn nhà xếp lớp san sát nhau chạy dọc bờ sông. Có điều thứ khiến người ta nhói lòng không phải là xóm định cư xôm tụ ấy mà là việc cất nhà lấn sông bừa bãi được đánh đổi bằng tính mạng cho “hà bá” mỗi khi thủy triều lên hay đất sình có thể lún hoặc gây sạt lở bất cứ lúc nào. Ông Sang (tổ trưởng KP3, phường 4, quận 8) cho biết sở dĩ người dân bất chấp hiểm nguy mà lấn nhà ra mép sông vì nghĩ sau này nếu giải tỏa sẽ được đền bù nhiều hơn vì diện tích nhà to hơn. Một số khác “cất nhà trên sông” là để cho những người nghèo khổ hơn thuê lại để có tiền rời khỏi nơi lầy lội này. Dòng sông cũng không phải tự nhiên mà trở nên ô nhiễm hôi thối. Vì xóm nhập cư quá đông, người dân lại thiếu ý thức nên bao nhiêu rác thải sinh hoạt cứ thế được đổ trực tiếp ra sông không qua xử lý. Và thế là người dân “than trời” vì thấp thỏm bên miệng hà bá, vì phải sống chung với muỗi, vì sự nghèo đói túng quẫn cứ bám riết lấy họ mà quên mất một điều rằng, chính họ cũng là những người đẩy họ tới sự lựa chọn eo hẹp ấy. ông Đỗ Đức Giao (51 tuổi) làm nghề bán vé số và định cư tại đây từ những năm 80 nhưng hơn 30 năm sống tại đây gia đình ông vẫn là một trong những gia đình thuộc diện nghèo khổ nhất bên dòng sông này. Cả căn nhà chỉ vọn vẹn có 15 mét vuông tuy đã được lợp tôn phía trên nhưng đâu đó cũng được che chắn bằng những chiếc áo mưa tạm bợ vì cứ đến mùa mưa cả gia đình lại phải sống chung với nước. Với hoàn cảnh còn túng quẫn hơn, ông Nguyễn Văn Bạc (69 tuổi) làm nghề chạy xe ba gác thở dài tâm sự căn nhà ông sống cũng chỉ là nhà thuê. Suốt 8 năm qua cả vợ chồng con cái làm việc quần quật suốt ngày đêm những vẫn không đủ tiền để có thể mua căn nhà trở thành chủ của nó. Bao nhiêu tiền dành dụm được họ đều chắp vá cho căn nhà xuống cấp, xập xệ và thuốc men cho đứa con bị tâm thần khuyết tật. Lấy chỗ này bù chỗ kia với 5 con người chui rúc trong một căn nhà bé xíu, ông Bạc đành phải làm liều “cơi nới” nhà lấn ra sông để con cháu có thể sinh hoạt thoải mái hơn dù biết nó có thể nguy hiểm đến tính mạng. Phòng vệ sinh của nhà ông thực ra chỉ được “chắp vá” tạm bợ bằng những tấm ván “cơi nới” ra đến mép sông, chừa lại một lỗ hỏng để chất thải trực tiếp ra sông. Con của ông tên Nguyễn Quỳnh Trọng Quốc sinh năm 1998 bị khuyết tật bẩm sinh, đã nghỉ học từ cấp hai, cậu bé ngờ nghệch không nói, ai hỏi gì cũng chỉ cười vô tư hồn nhiên. Cũng dưới gầm cầu này, những tưởng đấy là nơi người ta chỉ có thể lượm ve chai và không thể tìm thấy gì thêm ngoài rác thải thì những người dân lao động nghèo lại tìm kiếm những thứ có thể mang mặc, sử dụng lại từ những thứ được cho là bỏ đi của những người có tiêu chuẩn sống khác. Đó chỉ là một trong số nhiều mảnh đời đang tồn tại trong cái xóm nghèo ven sông này. Họ sống một cuộc đời tách biệt với thành phố, bên trên là tiếng còi xe inh ỏi, trên cả những ánh đèn từ những căn hộ chung cư cao cấp đắt tiền. Họ nép mình khiêm tốn, kín tiếng và trầm lặng ngày qua ngày tự nguyện “trói mình” bên mép sông vì kế sinh nhai, vì một phần họ là nó. Cho đến bao giờ họ mới có thể vùng vẫy thoát ra khỏi nơi chốn lầy lội này? Câu hỏi dường như bị né tránh trả lời vì đó cứ như là một ước mơ xa xỉ đối với họ… Nguồn: Quỳnh Anh (Thực hiện)
