Ông Nguyễn Văn Hoàng, nay đã ngoài 60 tuổi  khoe nhà ông đã có hai đời làm nghề đóng móng ngựa.
Ông bảo ngày xưa học hành dở dở dang dang, nên bố ông dắt ông theo để phụ nghề.  Mới đầu ông chỉ theo giữ chân ngựa cho bố đóng móng riết rồi… nhập tâm cái nghề hồi nào không biết.

Ông nói : đóng móng ngựa cũng chẳng có gì khó, chỉ cần lớn gan chút xíu là làm được. Bởi lớn gan thì mới dám cầm cẳng ngựa để gọt chân đặt móng. Chỉ có vậy, rồi nghề dạy nghề làm riết mà quen. Mới đầu, có thể đóng phạm móng ngựa gây chảy máu, nhưng chỉ vài lần thôi.

“Khi nào ngựa chảy máu do đóng móng phạm, cứ nấu sôi dầu ăn rồi đổ vào vết thương. Hết liền thôi mà”, ông bảo vậy. Ngày còn thanh niên, ông còn đóng cả móng cho bò kéo xe.

Đóng móng cho bò cực hơn. Cần phải lồng dây xích dưới bụng bò, dùng cần trục quay cho bò hổng chân. Rồi cột chặt 4 chân của bò vào cây tầm vông được đóng dưới đất. Mà lâu lắm rồi, người ta không còn đóng móng cho bò nữa. Ngựa hiền hơn bò, thảng lắm mới gặp con ngựa chứng, cứ nhao chân đòi nhảy liên tục. Người thợ đóng móng có kinh nghiệm sẽ bảo với chủ ngựa nắm chặt lấy dây thừng xâu mũi ngựa giữ rịt lấy, làm cho ngựa đau, ngựa sẽ đứng im chịu phép.
Đi làm cùng ông Hoàng là người em trai kế ông, anh Nguyễn Văn Hải. Anh Hải cũng có hơn 20 năm theo nghề đóng móng. Và, anh là người duy nhất ở Sài Gòn biết cách chế móng ngựa bằng thủ công.
Anh Hải nói rằng cái móng sắt đóng vào chân ngựa cũng giống như dép dành cho người. Có móng cũng được, không có móng cũng chẳng sao. Có điều, bây giờ đường đất thì ít đường lộ thì nhiều, ngựa không đóng móng sẽ dễ bị hư chân hơn.

Trong nhà anh Hải có cái lò rèn nhỏ, là nơi để anh hì hục chế móng ngựa mỗi ngày. Móng ngựa được chế thủ công sẽ tốt hơn móng ngựa bán tràn lan trên thị trường. Hơn nữa, với “dây chuyền” sản xuất khép kín từ chế cho đến đóng móng “thành phẩm” như cách anh Hải làm sẽ khiến chủ ngựa yên tâm hơn…

Để có thể đóng móng ngựa, thợ đóng móng phải dùng dao sắt gọt bớt lớp sừng ở móng cho ngựa. Kiểu gọt rất bạo lực. Họ dùng con dao có hình móc câu, bén ngót đặt vào vị trí muốn gọt. Rồi dùng dùi đánh mạnh vào sống dao. Tiếp đến, họ dùng dũa sắt loại lớn dũa mạnh tay tạo độ bằng phẳng cho móng ngựa.

Cuối cùng, họ đặt móng được làm bằng sắt vào đúng vị trí và lấy loại đinh đặc chế đóng mạnh vào. Phần đầu đinh nhô ra sẽ được cắt gọn bằng kiềm bấm. Loại đinh dùng để đóng móng rất nhọn, đầu to thân nhỏ.
Ở cái trường đua này, chủ ngựa và thợ đóng móng đều nhẵn mặt nhau, toàn người quen. Chủ muốn đóng móng, cứ dắt ngựa đến cái “chuồng” làm việc của thợ, gọi tên. Thợ biết, sẽ xách đồ ra thực hiện các thao tác đóng móng. Xong việc, dắt ngựa đi. Đến cuối buổi đua sẽ trả tiền một lần.

Mà ở trường đua, Ban tổ chức không cho ngựa được đeo móng khi ra đường chạy. Họ ngại móng ngựa được đóng không chuẩn của nài này sẽ bắn sang nài khác gây thương tích. Ngựa buộc phải tháo móng khi vào đường chạy. Anh Hải nói rằng khi không có móng, có thể ngựa sẽ chạy nhảy hơn. Bởi móng sẽ khiến chân ngựa nặng thêm. Thế nên, sau mỗi đợt đua thì thợ đóng móng lại tất bật lo thực hiện công việc của mình.
Đa phần, ngựa được đóng móng theo kiểu đo ni đặt giày, không có những chuẩn mực được hạn định cho móng ngựa. Người làm nghề lâu năm, sẽ biết cách chế móng ngựa cho phù hợp. Mà móng ngựa cũng quan trọng lắm, nếu móng bên chân phải mòn mà bên chân trái không mòn tương ứng, ngựa sẽ bị xệ vai, tướng chạy không đẹp để lâu rất dễ hư chân ngựa.

Bản thân con ngựa đua cũng tội, bất cứ ngựa hay đến đâu thì cũng chỉ chạy được một thời gian là hư chân. Nơi khớp chân ngựa sẽ nỗi lên cục u rất to, kiểu như bị thoái hóa. Lúc đó, ngựa chỉ còn chức năng… truyền giống.

Khi những tay đóng móng ngựa chuyên nghiệp về vườn, sẽ chẳng còn ai sống dính vào cái nghề gợi lại ký ức Saigon nhiều đến thế. Không còn tiếng vó ngựa lộc cộc trên đường, không còn những sải chân kiêu hùng của chiến mã, sẽ chẳng bao giờ còn nữa nhịp chuông leng keng của chuyến xe thổ mộ…xe cá thân thương ngày nào ….

Nguồn: fb Dân Sài Gòn xưa