Người Bắc thích bánh chưng, người Nam ưng bánh tét

Dạo gần đây ở Sài Gòn không cần ngày Tết đến người ta vẫn thường thấy bánh tét Long An, Trà Vinh, Cần Thơ… bày bán khắp nơi. Nhưng trước năm 1975, chỉ ba bữa Tết dân mình mới gói bánh tét, ở khắp nông thôn và tỉnh lẻ miền Nam, nhà nào cũng gói bánh tét, chưng cúng bánh tét.

Vì sao ngày Tết, người miền Bắc thích bánh chưng, người miền Nam ưng bánh tét, có lẽ trả lời sao cũng đúng hoặc không cần giải thích càng đúng hơn; vì hai món bánh này đều là thực phẩm quốc hồn quốc túy trong ngày Tết của dân tộc.

Phong tục gói bánh tét ở các gia đình miền Nam không đơn thuần là chuyện gói bánh để cúng tổ tiên và ăn ba bữa tết. Vào những ngày giáp Tết, cả nhà, họ hàng, có khi cả xóm cùng xúm vô quây quần ngâm đậu, nếp, làm heo… để gói bánh, việc gói bánh được coi trọng như nội dung văn hóa cốt lõi để hàn huyên và đùm bọc.

Khác với bánh chưng, bánh tét ở miền Nam ngày xưa được gói bằng lá chuối, cột bằng dây lác. Đậu xanh sau khi được nấu thành nhưn (nhân) được cặp với thịt ba rọi; ngày xưa thịt heo ba rọi dùng gói bánh lớp mỡ càng dầy càng được ưa. Nhưng tất cả nghệ thuật nấu bánh tét đều nằm ở tay nghề gói bánh.

Gói làm sao cho đòn bánh tét chặt tay là cả một vấn đề. Một bà nội trợ nhà ở khu chợ ông Hoàng, quận Tân Bình cho biết. “Nhiều khi tôi không hiểu vì sao các bà già ngày xưa ai cũng gói bánh rất chặt, bánh nào cũng đều tay.

Như ngoại tôi hay má tôi gói bánh rất khéo, tới phiên tụi tôi thì dù hồi con gái được dạy vẫn gói không khéo lắm, còn tụi nhỏ ngày nay thì vô phương, cửa hàng, siêu thị dâng tới họng chúng thì chúng mua ăn chớ đâu có màng chuyện gói bánh.”

Điều người bà nội trợ này nói cũng là thực trạng chung của các cô gái, nàng dâu ngày nay. Chúng tôi hỏi một cô gái đang mua đồ tết ở siêu thị Coopmart – Phú Thọ, về chuyện cô có biết gói bánh tét không? Cô này nhìn tôi như mới ở cõi dưới lên, rồi trả lời: “Ông nghĩ sao vậy. Bánh tét bán đầy ra đó, có điên mới học làm, học gói.”

Ngày nay, chỉ cần hỏi ông Google là có số điện thoại và muốn ăn cứ a lô là có bánh tét nổi tiếng Cà Cuốn, Trà Vinh, bánh tét Đức Hòa, Long An… Nói về bánh tét lá cẩm Cần Thơ thì quả là chảy nước miếng và mê con mắt. Loại bánh tét có nhưn hột vịt muối và màu tím nếp cẩm này thì quả là có một không hai.

Bánh tét – thức ăn nhanh ở Sài Gòn

Có lẽ bánh tét lá cẩm Cần Thơ chế thêm nhưn lòng đỏ hột vịt muối là để tạo ra sự khác biệt với những dòng bánh tét khác. Riêng về bánh tét Trà Cuôn ở Trà Vinh thì chúng tôi chưa có dịp ăn qua, nhưng nghe nói ai đến Trà Vinh mà chưa ăn qua vài khoanh bánh tét hoặc mua vài đòn bánh này thì kể như những bà sồn sồn góa chồng ở xứ này không thèm ngó mặt.

Còn nói về bánh tét Đức Hòa, Long An ngày nay thì đó là “thức ăn nhanh kiểu Mỹ” dành cho giới lao động, công nhân quanh năm ở Sài Gòn. Trong suốt lịch sử bánh tét, chưa bao giờ bánh tét trở nên phổ biến hằng ngày như vậy. Một đòn bánh tét ăn nhanh giá khoảng từ 10.000 đến 15.000 đồng.

Một anh thợ hồ phàm ăn cũng ăn hết được một lần, còn các cô công nhân có khi ăn một đòn trừ được bữa cơm, xem ra khó có món nào bằng bánh tét.

Trở lại với chuyện gói bánh, chúng tôi hỏi chuyện một chị đạp xe bán bánh dạo đường Thiên Phước. Chúng tôi lại thắc mắc là vì sao bánh tét ngày nay gói toàn bằng dây nylon, vừa độc lại xấu cái bánh, sao không dùng dây lác như xưa. Chị nói. ” Kiếm đâu ra đất còn hoang mọc lác hay trồng lác để làm chiếu, làm dây gói bánh ngày nay có cạp đất mà ăn à?”

Nếu nói bánh tét là món chân chất thì cũng nên tin, tin vì tánh người đồng bằng thiệt thà. Dù thời buổi đồng tiền có thể khiến tha hóa, bánh tét vẫn là biểu hiệt sự chân chất của văn hóa ẩm thực người nhà quê.

Thật vậy, giới công nhân viên chức, người lao động mua một đòn bánh tét để ăn sáng, ăn ca khuya ở công sở làm việc. Ăn bánh tét, là nhận cảm giác gần gũi với hồn cốt văn hóa ẩm thực thuần khiết nông dân, cũng là nét đẹp của món ngon trong thời đô thị hóa xô bồ hỗn độn.